Άρθρο από την κ. Φρόσω Πατσού – PhD Ψυχολόγος – Αθλητική Ψυχολόγος
Πολλές φορές τόσο οι προπονητές όσο και οι αθλητές έχουν αναρωτηθεί για το ποιος είναι ο σωστός τρόπος προσέγγισης ενός αθλητή σε διάφορες καταστάσεις της προπόνησης αλλά και του αγώνα. Μερικά από τα πιο συνήθη ερωτήματα παρουσιάζονται παρακάτω:Ο προπονητής είναι ένας από τους «σημαντικούς άλλους» στη ζωή κάθε αθλητή. Η συμπεριφορά του καταρχήν, ανεξάρτητα από την ηλικία του αθλητή, πρέπει να είναι συμπεριφορά παιδαγωγού. Το να μειώνω έναν αθλητή/μια αθλήτρια για το λάθος του ή την κακή του απόδοση, χαρακτηρίζοντας τον ως ανόητο, άχρηστο, ατάλαντο ή οτιδήποτε άλλο, καταφέρνω μόνο να συρρικνώνω την αυτοεκτίμηση του και φυσικά να τον οδηγώ σε ακόμη χειρότερη απόδοση την επόμενη φορά και φόβο για το επερχόμενο λάθος. Ο ρόλος του προπονητή είναι:
- να βρίσκεται κοντά στον αθλητή
- να του εξηγεί το λάθος και
- να τον προτρέπει να βρει λύσεις και τρόπους ώστε να μην επαναλαμβάνει κακές εμφανίσεις.
Η κριτική του πρέπει να είναι τέτοια που να ωθεί τον αθλητή να γίνει καλύτερος και να του δημιουργεί κίνητρο για την επόμενη φορά. Όλα τα προηγούμενα γίνονται ακόμη πιο επιτακτική ανάγκη όταν μιλάμε για μικρότερης ηλικίας αθλητές και αθλήτριες.
2. Ποιά πρέπει να είναι η αντίδρασή του σε περίπτωση νίκης ή ήττας;
Τόσο στην ήττα όσο και στη νίκη η συμπεριφορά του προπονητή πρέπει να είναι τέτοια ώστε να δημιουργεί τις προϋποθέσεις εκείνες για μια καλύτερη επόμενη φορά. Η υπερβολή-έμφαση στην ήττα ή στη νίκη μόνο άγχος και πίεση μπορεί να φέρει στους αθλητές. Κάθε κακό αποτέλεσμα αν ερμηνευθεί σωστά από τον προπονητή προς τον αθλητή και τεθούν οι σωστοί στόχοι για την επόμενη φορά μόνο κίνητρο μπορεί να αποτελέσει για το μέλλον.
3. Ποιά είναι τα κίνητρα που πρέπει να δίνει ο προπονητής στους αθλητές;
Ο προπονητής πρέπει να δίνει κίνητρα για προσπάθεια και επιμονή. Ο ρόλος του, εκτός από τη φυσική κατάσταση και την αγωνιστική τακτική, είναι να μάθει και να εμπνεύσει στους αθλητές του την αγάπη και το πάθος γι’ αυτό που κάνουν και να καταλάβουν ότι τα οφέλη που αποκομίζουν δεν είναι μόνο δόξα και χρήματα. ιδιαίτερα για τα πιο λαοφιλή αθλήματα, αλλά ήθος και πρότυπο για τους νεότερους.
4. Ποιές είναι οι ψυχολογικές επιδράσεις της καταπίεσης των αθλητών;
Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι ο αθλητισμός είναι κάτι τελείως διαφορετικό από τον πρωταθλητισμό. Πρωταθλητισμός χωρίς πίεση δεν υφίσταται. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η πίεση αυτή πρέπει να είναι προσβολές και υποτιμητικά σχόλια. Η πίεση αναφέρεται στην προσπάθεια του προπονητή να «βγάλει» από τον αθλητή του τον καλύτερο του εαυτό. Αυτό μπορεί λοιπόν να σημαίνει πίεση για αυξανόμενη προσπάθεια παραπάνω από εκεί που αντέχει. Να σπάσει δηλαδή τις κόκκινες γραμμές του. Αυτή όμως είναι μια θετική πίεση που στο τέλος ο αθλητής τη λαμβάνει ως κινητήριο δύναμη και χαίρεται τελικά που τα κατάφερε.
Ωστόσο όταν συμβαίνει το αντίθετο, πίεση δηλαδή άνευ όρων και ορίων, πίεση που έχει να κάνει με την υποτίμηση της προσωπικότητας του αθλητή και πίεση για συνεχείς νίκες και έξω από τις ανθρώπινες δυνατότητες αποτελέσματα, τότε μόνο αρνητικό αντίκτυπο μπορεί να έχει στη ζωή του αθλητή. Το αποτέλεσμα είναι μια κακή ψυχολογία ακόμη και στα καλά αποτελέσματα, αθλητές δυστυχισμένοι και χωρίς καμία ευχαρίστηση γι’ αυτό που κάνουν.
5. Ποιές είναι οι επιπτώσεις της καταπίεσης στην κοινωνική τους ζωή;
Ένας με λάθος τρόπος πιεσμένος αθλητής σίγουρα δεν περνάει άσχημα μόνο μέσα στο στάδιο αλλά και έξω από αυτό. Όπως αναφέραμε και στην αρχή ο προπονητής είναι πολύ σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του. Κατά συνέπεια αν η σχέση αυτή και η συμπεριφορά προς το πρόσωπο του αθλητή δεν είναι η πρέπουσα δεν θα ήταν καθόλου παράξενο η αναπαραγωγή αυτής της συμπεριφοράς από τον αθλητή πια, προς τον κοινωνικό του περίγυρο αργά ή γρήγορα. Μιλάμε λοιπόν για δύσκολη κοινωνική ζωή και αρνητικές σχέσεις.
6. Πώς πρέπει να αντιδράσει η οικογένεια και τι μπορεί να κάνει ο ίδιος ο αθλητής για να προστατέψει τον εαυτό του;
Πρώτα από όλα οι νεαροί αθλητές δεν θα πρέπει να έχουν δεύτερες σκέψεις στο να αναφέρουν άσχημες συμπεριφορές του προπονητή με τον φόβο της απόρριψης τους από την ομάδα. Από την άλλη μεριά παρατηρούμε ότι υπάρχουν γονείς οι οποίοι είναι υπερπροστατευτικοί και σκέφτονται ότι θα πρέπει να προστατεύσουν ανά πάσα το παιδί τους μη τυχόν και στεναχωρηθεί από μια παρατήρηση του προπονητή ακόμη και όταν αυτή γίνεται με σωστό τρόπο.
Ο ρόλος των γονέων είναι να βοηθήσουν το παιδί τους να διαμορφώσει μια τέτοια προσωπικότητα που αφενός μεν να γνωρίζει ποιες είναι οι επιτρεπτές και οι μη επιτρεπτές συμπεριφορές από έναν προπονητή, πότε πρέπει να αναφέρει περιστατικά που ξεφεύγουν από μια παιδαγωγική συμπεριφορά και αφετέρου να είναι ικανά, πάντα ανάλογα με την ηλικία τους να προστατεύουν και να υπερασπίζουν τον εαυτό τους από άδικες και κακές συμπεριφορές τρίτων. Το κυριότερο να μην φοβούνται ότι αν αναφέρουν μια ανάρμοστη συμπεριφορά θα κινδυνεύσουν να αποκλειστούν από την ομάδα. Είναι προτιμότερο να συμβεί αυτό και να πάνε κάπου αλλού παρά να βιώνουν τη συναισθηματική κακοποίηση που μόνο αρνητικά αποτελέσματα έχει.
